Wilsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid
De termen wilsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid zullen de meeste gezondheidszorgprofessionals bekend voorkomen. De meeste mensen weten ook dat het juridische termen zijn. Maar wat betekenen ze precies? En wat is het verschil?
In onze samenleving hebben mensen veel vrijheid. Ze mogen zelf kiezen hoe ze door het leven gaan, met wie ze relaties en vriendschappen sluiten en waar ze hun geld aan uitgeven. In de meeste gevallen gaat dat goed. Helaas kan niet iedereen met die vrijheid omgaan. Denk bijvoorbeeld aan de dementerende weduwnaar, die zijn hele vermogen na wil laten aan een 60 jaar jongere vriendin die hij een maand kent. Onder omstandigheden kan het nodig zijn om in te grijpen in de vrijheid van mensen, om ze tegen zichzelf te beschermen. Dan zijn de begrippen wils(on)bekwaamheid en handelings(on)bekwaamheid aan de orde.
Handelingsonbekwaam
De rechter kan iemand handelingsonbekwaam verklaren. De handelingsonbekwame mag dan zelf geen beslissingen meer nemen waar een rechtgevolg uit kan voortvloeien en komt onder curatele van een curator. Een andere mogelijkheid is dat iemand onder bewind van een bewindvoerder komt te staan, wat betekent dat iemand niet zelfstandig financiële beslissingen kan nemen. Ook kan iemand alleen een mentor krijgen, die uitsluitend over medische behandelingen mag beslissen. Ook minderjarigen zijn (grotendeels) handelingsonbekwaam, hun ouders beslissen. Het aantal situaties waarin iemand handelingsonbekwaam kan zijn, is de afgelopen 100 jaar sterk verminderd. Tot 1957 werden vrouwen door het huwelijk standaard handelingsonbekwaam! Een belangrijk aspect aan handelingsonbekwaamheid is dat het een niet mogen beslissen is.
Wilsonbekwaam
Bij wilsonbekwaamheid gaat het niet zozeer om niet mogen, maar om niet kunnen beslissen. Iemand kan dan bijvoorbeeld geen goede beslissingen nemen omdat hij of zij ernstig psychotisch is, of in coma ligt. Voor zakelijke overeenkomsten is vooral het begrip handelingsonbekwaamheid van belang, voor de gezondheidszorg wilsonbekwaamheid. Deze term staat overigens niet in de wet. Die spreekt slechts van ‘niet in staat tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake’. Als daarvan sprake is, dient de behandelaar een curator, mentor, partner of familielid om toestemming voor de behandeling te vragen. Voor psychische stoornissen is er dan zelfs een speciale wet van toepassing: de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg.
Behandelaar
Wat is voor de behandelaar belangrijk om te weten? Vooral dat mensen handelingsonbekwaam kunnen zijn en dat dit grote invloed op hun leven kan hebben. Wanneer je een behandelingsovereenkomst met iemand aangaat, is het belangrijk
