In de loop der jaren worden psychotherapeuten minder effectief, zo blijkt althans uit onderzoek. Hoewel sommige analyses een genuanceerder en positiever beeld geven, knaagt de twijfel: ben ik in de loop van mijn carrière minder succesvol geworden?
Aan het begin van mijn loopbaan had ik weinig besef van de problemen die een psycholoog in behandelingen kan tegenkomen. Ik ging geheel naïef en vol overgave te werk. Mijn onbezonnen enthousiasme, doorspekt met een onwankelbaar geloof in de methode waarin ik ben opgeleid, vormden een krachtig therapeutisch mengsel.
Ik geloofde heilig dat iedereen met de nodige inzet en slimheid van de therapeut beter kon worden. Dat lijkt misschien dom, maar nog niet zo lang geleden geloofden heel veel mensen in de almacht van de therapeut, en beschouwde men recidive als het falen van de therapeut.
Mijn onbezonnenheid is er na veertig jaar behandelen wel af en mogelijke obstakels voor een succesvolle behandeling voorzie ik tegenwoordig ook veel beter. Is mijn professionele alertheid overwegend constructief, of kan die twijfel over de haalbaarheid van een therapie ook de vorm aannemen van een selffulfilling prophecy? Door mijn ervaring weet ik valkuilen te omzeilen, maar kom je heel ver als je vooral bezig bent om valkuilen te mijden?
In de loop der jaren ben ik bescheidener gaan denken over de invloed van de therapeut; ik begrijp nu dat iemands omstandigheden soms bepalender zijn dan de invloed van diens behandelaar. Een liefhebbende partner bijvoorbeeld, doet mensen vaak meer goed en geen therapeut kan het opnemen tegen de stress die mensen kunnen ervaren van een herkeuring in het kader van de WAO. Ik heb in de loop der jaren ook veel respect gekregen voor de inzet van de cliënt, die volgens mij vaak bepalender is voor het succes van de behandeling dan de inzet van de therapeut. Chapeau voor de cliënt! Ook geloof ik minder in een enkele methode. Ik gebruik nu een trukendoos vol interventies die in de loop der jaren hun diensten hebben bewezen. Uiteraard monitor ik strikt de voortgang van de therapie. Het resultaat telt. Is dat effectiever dan keurig de lijntjes van een methode volgen? Soms verlang ik terug naar vroeger, naar de mentale boost van het zeker weten. Maar helaas: nostalgie brengt me niet verder. Twijfelend over mijn kunde modder ik voort. Wellicht kan ik me vastklampen aan troostrijk onderzoek, waaruit blijkt dat therapeuten met een gezonde twijfel betere therapeuten zijn. Laten we hopen dat dit waar is.
Michel Reinders
is klinisch psycholoog bij Expertise Centrum Psychosomatiek GGZinGeest, Amstelveen.
