Martine Batelaan werkt bij GGD Almere als procescoördinator van de persoonsgerichte aanpak (PGA). Twee jaar geleden vroeg het PGA-Lab Midden-Nederland haar of zij kon ondersteunen bij de pilot ervaringsdeskundigheid. ‘Het was voor mij een mooie aanvulling op onze aanpak in Almere. In Amersfoort liep de PGA ook goed, dus die gemeente werd ook benaderd voor de pilot. Ik geloofde er meteen in.’

PGA-Lab verbindt veiligheid en sociaal herstel

In Midden-Nederland is de afgelopen jaren hard gewerkt om een persoonsgerichte aanpak (PGA) tot stand te brengen. Deze aanpak heeft als doel forensische recidive te voorkomen, daders te resocialiseren en duurzame positieve verandering te brengen in iemands levensloop. Met subsidie vanuit het Actieprogramma Grip op Onbegrip van ZonMw hebben het lectoraat Kennisanalyse Sociale Veiligheid van Hogeschool Utrecht en Bureau Regionale Veiligheidsstrategie samen met lokale en regionale partners een virtueel PGA-Lab gebouwd.

Het PGA-Lab is een lerend netwerk dat tot doel heeft de lokale PGA te versterken en veiligheid en sociaal herstel met elkaar te verbinden. Het netwerk biedt zorg- en veiligheidsprofessionals op een laagdrempelige manier toegang tot kennisversterking van de PGA, middels ontwikkelsessies, intervisie, webinars en het delen van best practices. Binnen het PGA-Lab is de pilot ervaringsdeskundigheid opgezet.

Peersupportwerker in Almere

In zowel Almere als Amersfoort is één ervaringsdeskundige betrokken. ‘In Almere hebben de ketenpartners gekozen voor een ervaringsdeskundige die als peersupportwerker werkt met jongeren onder de 18 jaar’, vertelt Batelaan. ‘De ervaringsdeskundige staat naast de jongeren én naast de ouders. Hij heeft zijn kennis niet uit boeken, maar gebruikt zijn eigen ervaring om de jongere een stapje verder te helpen. De herkenning zorgt voor verbinding, de verbinding zorgt voor vertrouwen en daardoor is er minder weerstand. Dat draagt bij aan de PGA. Door de inzet van ervaringsdeskundigheid kunnen we cliënten nog meer betrekken bij het PGA-proces.’

Door de inzet van ervaringsdeskundigheid kunnen we cliënten nog meer betrekken bij het proces.
Martine Batelaan, Procescoördinator PGA-lab Amersfoort

Beleidsadviseur in Amersfoort

In Amersfoort werd gekozen voor een ervaringsdeskundige beleidsadviseur. Daarvoor werd Sandor Huisman benaderd. Hij noemt zijn leven tot aan zijn 22ste‘ontwricht’ door verslaving en crimineel gedrag. ‘Toen ik via het Leger des Heils in contact kwam met ervaringsdeskundigen, is mijn herstel begonnen. De erkenning van mensen die tot in de kern snapten wat ik meemaakte, was wezenlijk. Ze luisterden naar wat ik zelf wilde in mijn herstelproces. Dat vond ik zo mooi dat ik er wat mee wilde doen. Ik heb de opleiding MBO Medewerker maatschappelijke zorg gedaan, met een module ervaringsdeskundigheid, en daarna HBO Ervaringsdeskundigheid in Zorg en Welzijn. Nu ben ik psychologie aan het studeren bij de Open Universiteit.’

Vertragen en vergroten

Intussen werkte Huisman bij de Piet Roordakliniek voor forensische verslavingszorg en was hij aangesloten bij de netwerkgroep van het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie. ‘Zij stuurden een vacature door van het PGA-Lab in Amersfoort. Ik werk er nu 8 tot 10 uur als beleidsadviseur voor ketenpartners. Wat ik vooral doe is het cliëntperspectief inbrengen. Ik vind het belangrijk om te vertragen, om te zorgen dat we meer informatie krijgen over de cliënt. Verder kijk ik of we niet vastzitten in denkpatronen en de route aan het bepalen zijn voor de cliënt. Het is belangrijk stil te staan bij de wensen en verlangens van cliënten, om daarop door te vragen en de wensen en verlangens te vergroten. Intrinsieke motivatie is wezenlijk voor herstel. Ik merk dat die term nu vaker valt in de overleggen van ketenpartners.’

Intrinsieke motivatie is wezenlijk voor herstel. Ik merk dat die term nu vaker valt in de overleggen van ketenpartners.
Sandor Huisman, Ervaringsdeskundige coach PGA-lab Amersfoort

Bevorderende factoren

Uit de pilot blijkt dat ervaringsdeskundigheid een belangrijke toevoeging is bij PGA. Wat heeft daarbij bevorderend gewerkt? Batelaan noemt de vrijheid die zij kregen vanuit het PGA-Lab en de eigen organisatie om de inzet van ervaringsdeskundigen op hun eigen manier ontdekken. ‘Er waren vooraf geen verwachtingen over de output’, vertelt ze. ‘Dat was heel waardevol. Als er van bovenaf te veel wordt vastgelegd, kan het belemmeren.’

Huisman noemt de betrokkenheid van zijn collega’s als bevorderende factor. ‘Ik vond het in het begin best spannend om advies te geven. Maar mijn collega’s waren direct bereid om met me mee te denken. Ze creëerden een veilige basis, waardoor ik al snel dingen durfde te delen. Wel loop ik tegen het beperkte aantal uren aan. Niet iedereen weet wat ervaringsdeskundigheid inhoudt en hoe je ervaringsdeskundigen inzet. Het kost tijd om af te tasten wat mensen nodig hebben om meer kennis te krijgen.’

Stigma rondom forensische achtergrond

Onbekendheid met de inzet van ervaringsdeskundigen én het stigma rondom mensen met een forensische achtergrond maken ook dat sommige ketenpartners het spannend vonden om deel te nemen aan de pilot. ‘Het vraagt een beetje lef om samen te werken met iemand die mogelijk geen VOG kan overleggen’, aldus Batelaan. Huisman zelf heeft zich niet gestigmatiseerd gevoeld. ‘Wel merkte ik dat het voor zorgprofessionals moeilijk kan zijn als een ervaringsdeskundige iets gaat vinden van zijn of haar werk. Zorgprofessionals zijn warme mensen met een groot zorghart. Toch kan het werk op bepaalde punten echt beter, heb ik gemerkt. Het is uitdagend om daarin sensitief te zijn.’

Vertrouwen en gelijkwaardigheid

Huisman vindt dan ook dat medewerkers getraind moeten worden in hoe ze ervaringsdeskundigen kunnen inzetten. ‘In de training kunnen verwachtingen worden uitgesproken. En de roze olifant van de forensische achtergrond kan worden benoemd. Het is belangrijk om mogelijke stigma’s bespreken voor je met elkaar aan de slag gaat. Daar moet in geïnvesteerd worden. Hoe beter je elkaar kent, hoe beter je dingen tegen elkaar kunt zeggen.’

Batelaan is het volledig eens met Huisman. ‘Vertrouwen in elkaar is de basis. Laat de ervaringsdeskundige echt onderdeel zijn van het team. Zorg voor gelijkwaardigheid. En zorg ook voor de ervaringsdeskundige zelf. Die heeft een andere taak dan anderen in het team en dat is niet altijd makkelijk. Zorg dat hij zich gesteund voelt, dat hij ergens terecht kan met dilemma’s.’

Inzet ervaringsdeskundigheid heeft resultaat

De uitdaging voor Almere en Amersfoort ligt nu bij de borging van ervaringsdeskundigheid in de praktijk. ‘Bij ons is geregeld dat de peersupportwerker kan blijven tot eind van het jaar. Daarna hopen we op subsidie vanuit de gemeente. De uitdaging is te zorgen dat het onderdeel wordt van het beleid. De resultaten zijn ernaar. Het is nog niet allemaal in cijfers uit te drukken, maar uit de tussenevaluatie blijkt dat de inzet van ervaringsdeskundigheid positief werkt. Cliënten en ouders zijn blij met de peersupportwerker, jongeren gaan minder snel in de fout. We zien dat ervaringsdeskundigheid onze PGA-aanpak volledig maakt wat ten gunste komt van jongeren, ouders én van ons als procescoördinatoren en ketenpartners.’

Huisman merkt een duidelijk verschuiving van perspectief bij ketenpartners. ‘Ik zie dat de oplossing vanuit de cliënt mag komen en dat het in de overleggen gaat over het vergroten van de wil tot veranderen, die intrinsieke motivatie. Ik denk dat ik daaraan heb kunnen bijdragen en dat ik kennis over verslaving en crimineel gedrag heb kunnen delen en stigma heb kunnen doorbreken.’

‘PGA is maatwerk’, vult Batelaan aan. ‘Door de inzet van ervaringsdeskundigheid breng je veel meer van de leefwereld van de cliënt aan tafel. De ervaringsdeskundige kan de stem zijn van de cliënt, waardoor je het plan van aanpak nog persoonlijker kunt maken. En ervaringsdeskundigen leren ons ook veel. Over hoe wij dingen zeggen en wat dat oproept. Ook dat is winst.’

Bron: zonmw.nl